Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo Ưu tú
NGUYỄN ĐỨC DÂN sinh ngày 23 tháng 6 năm 1936 tại Hà Nội nhưng nguyên quán của
Giáo sư là làng Vị Hạ, xã Trung Lương, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam
Thân phụ của Giáo sư là cụ Nguyễn
Đức Chung, nguyên Trưởng ty kinh tế Hà Nam thời kì kháng chiến chống Pháp. Thân
mẫu là cụ Nguyễn Thị Nga - cháu ngoại của cụ Tam Nguyên Yên Đổ - nhà
thơ Nguyễn Khuyến.
Vào đại học năm 1954, hè năm 1957, Thầy
Nguyễn Đức Dân tốt nghiệp cử nhân ban Toán (khoa Toán – Lý, ĐHSP Hà Nội), tháng
8/1957 thầy được nhận quyết định về dạy Toán tại trường Bưởi (nay là Trường
THPT chuyên Chu Văn An – Hà Nội). Từ đó Thầy theo đuổi và tận tuỵ với sự nghiệp
“trồng người”. Từ năm 1963 đến năm 1966, Thầy được phân công phụ trách lớp “Bồi
dưỡng Toán của Hà Nội” thi học sinh giỏi toàn miền Bắc. Nhiều học trò do Thầy bồi
dưỡng đã trở thành các nhà toán học, vật lý có tiếng như: GS.TS. Phan Quốc
Khánh, GS.TS. Đào Văn Lượng, GS.TS Nguyễn Bá Ân…
Năm 1970, Thầy bảo vệ thành công
Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học hình thức (formal linguistics) với đề tài “Minh
họa câu đơn tiếng Việt bằng ngữ pháp phạm trù” tại Warszawa, Ba Lan. Đây là
bước chuyển hướng quan trọng từ Toán học sang Ngôn ngữ học trong sự nghiệp
giảng dạy và nghiên cứu của Thầy.
Sau khi từ Ba Lan về, Thầy giảng dạy
Ngôn ngữ học tại khoa Ngữ Văn, Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường
ĐHKHXH&NV-ĐHQG Hà Nội).
Năm học 1979-1980, Thầy làm giáo sư
thỉnh giảng môn “Tiếng Việt và Văn minh Việt Nam” tại ĐH Paris 7 (Cộng hòa
Pháp).
Từ năm 1986, Thầy chuyển vào Nam công tác tại Trường ĐH Tổng hợp TP.HCM. Trong thời gian công tác tại đây, Thầy được Nhà nước phong học hàm Phó Giáo sư năm 1991, học hàm Giáo sư năm 1996. Thầy đã liên tục là Tổ trưởng tổ bộ môn Ngôn ngữ, Khoa Ngữ văn-Báo chí, là Phó chủ tịch Hội Ngôn ngữ học Việt Nam. Thầy nghỉ hưu vào năm 2002.
Tháng 6 năm
2016, Nxb Trẻ TP Hồ Chí Minh đã in và phát hành cuốn sách “Lô gích – ngữ nghĩa từ hư tiếng Việt” của GS. TS Nguyễn Đức Dân.
Cuốn sách
này được viết dựa vào các bài viết đã đăng trên Tạp chí Ngôn ngữ và các công
trình khác từ 40 năm qua trên cơ sở có chỉnh lý, bổ sung và viết cho liền mạch
lại từng vấn đề theo một định hướng nhất định. Sách khổ 14 cm x20cm, dày 384
trang có 4 chương và các phần: tài liệu tham khảo, dẫn liệu ngôn ngữ và một phụ
lục ngắn.
Đầu tháng 11/2016
Người Thầy
kính yêu 80 tuổi ra Hà Nội,
mang sách mới cho các học trò cũ “Lớp toán đặc biệt” 8-9-10 G Trường PT cấp 3
Xuân Đỉnh mà Thầy là Giáo viên Chủ nhiệm đầu tiên (Lớp 8G - trước khi Thầy đi nghiên cứu
tiến sĩ tại Ba Lan 9-1966).
Xin
có vài câu nôm na kính tặng Thầy:
Thày mang cho sách mới tươi,
Tám mươi viết khỏe toàn lời ngọc châu,
Lớp G nhớ mãi ơn sâu,
Chúc Thầy mạnh khỏe sống lâu dài dài. ./.
(Hà nội --- 16-5-2013)